در این مقاله قصد داریم از تاریخچه فرش ماشینی در ایران صحبت کنیم . میتوانیم بگوییم کسی نیست که نام و آوازه هنر فرش ایرانی به گوش او نخورده باشد و از آن اطلاعی نداشته باشد.
البته نباید انکار کنیم که این شهرت بیشتر مربوط به فرش های دستبافت ایرانی است و صد البته که فرش های ماشینی ایرانی نیز جایگاه خاص خود را دارند .
تاریخچه فرش ماشینی در ایران نیز به دهه پنجاه قبل از انقلاب باز می گردد . درست زمانی که اولین تار و پود فرش ماشینی در کاشان و در کارخانه مخمل به هم پیوستند و ابریشم کاشان با ساده ترین و ابتدایی ترین دستگاه ها به هم گره خورد .
از همان ابتدا استقبال از این فرش زیاد بود طوری که امید به پیشرفت این صنعت در ایران زنده شد .
در کل سرعت تولید فرش ماشینی نسبت به فرش دستبافت سریع تر بود و همین موضوع کار را برای تولیدکنندگان راحت تر کرده و میتوانستند از تولیدات خود سود بیشتری کسب کنند .
اولین فرش به صورت ماشینی توسط دستگاه در کاشان تولید شد . این فرش بسیار سبک و با پرز کوتاه بود . با افزایش نیاز بازار نیز به تدریج روش های بافت این نوع فرش و دستگاه های تولید کننده آن نیز پیشرفت چشمگیری کردند .
تاریخچه فرش بعد از انقلاب در ایران :
در همان سالها نیز یکی از بزرگترین کارخانه های تولید فرش در کاشان تاسیس شد و همین موضوع قدم بزرگی در تاریخچه فرش ماشینی در ایران توسط موسسان این شرکت برداشته شد .
تا پیش از انقلاب روند توسعه کارخانه های تولید فرش رشد بسیاری داشت و کار به صورت مستقل توسط هر شرکت انجام می شد اما این کار مجزا مشکلاتی را نیز در برداشت. پس از انقلاب اسلامی روند کار تولید فرش ماشینی ایرانی و پیشرفت و توسعه آن دگرگون شد.
همان طور که گفتیم پیش از انقلاب و تا سال ۵۷ تمامی کارخانه ها به صورت مستقل اداره می شدند و هیچ گونه قوانین جامع و یکپارچه ای برای نحوه کار این واحد های صنفی وجود نداشت.
پس از انقلاب برخی از شرکت های تولید فرش مصادره شدند. همین موضوع باعث شد تا صنعت تولید فرش ماشینی ایرانی جان دیگری بگیرد .
تقریبا می توانیم بگوییم از اواسط دهه ۶۰ بود که رشد خیره کننده واحد های تولیدی فرش به خوبی نمایان شد و تعداد زیادی واحد تولیدی در این زمینه وارد بازار رقابت شدند . البته برخی نیز به صورت محدودتر در حال انجام کار خود در این زمینه می باشند.
از همان ابتدا که صنعت تولید فرش در ایران رونق گرفت و آغاز به کار کرد ، به سرعت رشد کرد و تقریبا در تمام شهر های ایران رواج پیدا کرد.
تولید فرش ماشینی در کاشان:
اما اگر بخواهیم به طور تخصصی بگوییم که مهمترین شهرهای تولید فرش در ایران کدام شهر ها هستند ، باید به شهر هایی نظیر کاشان ، اصفهان ، مشهد ، آران و بیدگل ، تبریز و یزد اشاره کنیم.
نباید فراموش کنیم که این شهرها نقش پر رنگی را در تولید و گسترش صنعت فرش در ایران برعهده دارند.
اولین شهر و مهمترین شهر تولید کننده انواع فرش های ماشینی در ایران ، شهر کاشان است که تجربه ای ۴۰ ساله در این زمینه دارد.
اگر بخواهیم درباره تاریخچه فرش ماشینی صحبت کنیم ، شاید بهتر باشد شما را با تاسیس گروه صنعتی فرش کاشان آشنا کنیم. شرکت تولید فرش ماشینی کاشان اولین بار توسط خانواده لاجوردی که پیش از این صاحب گروه صنعتی بهشهر بودند تاسیس شد. این اتفاق در دهه ۵۰ و پیش از انقلاب اسلامی روی داد.
گذری بر طرح های فرش ایرانی :
از نقش های کاشی کاری در طرح های باستانی فرش استفاده شده است .
در طرح های شاه عباسی از طرح معروف گل شاه عباسی استفاده شده است .
طرح اصلی اسلیمی بر پایه چرخش منظم نقوش است . از شاخص ترین نقوش اسلیمی می توان به طرح دهان اژدها اشاره کرد . در این نقش در انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن تقسیم می شود.
در طرح افشان اجزا و نقوش فرش به طور منظم پراکنده نشده و ریتم و ترتیب منظمی ندارد .
در نقش طرح بندی اشکال فرش در ردیف های مرتب و منظم چیده شده است.
طرح بته جقه در هندوستان و ایران از محبوبت زیادی برخوردار است . در بعضی موارد طرح بته جقه چنان بزرگ است که می تواند دو عدد از آن در کل فرش جای بگیرد.
طرح محراب فرش از محراب مسجد الهام گرفته است . مکانی که در مساجد ، مکان نماز گذاران امام جماعت است . در این طرح ، محراب را با دسته گل و قندیل تزیین می کنند.
شرکت ماهریس بافت یکی از بزرگترین و قدیمی ترین تولیدکنندگان فرش در ایران هستند که جایگاه ویژه فرش را در ایران بهبود بخشیده اند.
درباره تاریخچه فرش ماشینی چه می‌دانید؟